त्रिपुरारी पौर्णिमेचे महत्त्व : कार्तिक महिन्यात साजरी होणारी ही 'देवांची दिवाळी' का असते खास? जाणून घ्या, दीपदान आणि पूजा कशी करावी

Kartik Pornima, Tripurari Pornima Celebration: कार्तिक पौर्णिमेच्या (Kartik Purnima) दिवशीच देव दिवाळी (Dev Deepawali) साजरी केली जाते. देशभरात हा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. काशी (वाराणसी) आणि उत्तर भारतातील अनेक भागांमध्ये या उत्सव विशेष महत्त्व आहे. 'देवांची दिवाळी' म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या सणाचे धार्मिक महत्त्व आणि आख्यायिका खालीलप्रमाणे आहेत:

देव दिवाळी साजरी करण्यामागची आख्यायिका
पौराणिक कथेनुसार, भगवान शिवाने (Lord Shiva) याच दिवशी त्रिपुरासुर नावाच्या शक्तिशाली राक्षसाचा वध केला होता.

त्रिपुरासुर वध: त्रिपुरासुरने तिन्ही लोकांमध्ये (स्वर्ग, पृथ्वी आणि पाताळ) खूप मोठा गोंधळ आणि अत्याचार माजवला होता. जेव्हा भगवान शिवाने कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी त्याचा वध केला, तेव्हा सर्व देव खूप आनंदित झाले.

आनंदोत्सव: त्रिपुरासुराच्या वधानंतर देवांनी स्वर्गात आणि पृथ्वीवर दिवे लावून (दीप प्रज्वलित करून) आपला आनंद व्यक्त केला. तेव्हापासून हा दिवस 'देव दिवाळी' म्हणून ओळखला जाऊ लागला.

धार्मिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व
देव जागृती: कार्तिक पौर्णिमा ही प्रबोधिनी एकादशीच्या (Dev Uthani Ekadashi) दुसऱ्या दिवशी येते. या दिवशी भगवान विष्णू चार महिन्यांच्या योगनिद्रेतून जागे होतात आणि सृष्टीचा कार्यभार पुन्हा स्वीकारतात. यामुळेच देव दिवाळीला विशेष शुभ मानले जाते.

गंगा स्नान आणि दीपदान: देव दिवाळीच्या दिवशी पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करणे (विशेषतः गंगेत) आणि दीपदान (नदीत पेटते दिवे सोडणे) अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. असे मानले जाते की, या दिवशी गंगेत स्नान केल्याने सर्व पाप नष्ट होतात आणि घरात सुख-समृद्धी येते.

काशीतील (वाराणसी) महत्त्व: देव दिवाळीचा सर्वात भव्य उत्सव काशीमध्ये (वाराणसी) होतो. या दिवशी गंगेचे घाट लाखो दिव्यांनी प्रकाशित होतात आणि ते दृश्य अत्यंत विलोभनीय असते. या दिवशी काशीमध्ये देव स्वतः दिवाळी साजरी करण्यासाठी येतात, अशी श्रद्धा आहे.

हेही वाचा - Kartik Purnima 2025: कार्तिक पौर्णिमा कधी आहे? स्नान आणि दीपदानाचे शुभ मुहूर्त आणि महत्व जाणून घ्या

तुळशी विवाह आणि कार्तिक पौर्णिमा
देव दिवाळीच्या दिवशी तुळशी विवाह सोहळ्याची समाप्ती होते. तुळशी आणि भगवान शालिग्राम (विष्णू) यांच्या विवाहामुळे या दिवसाचे धार्मिक महत्त्व अधिक वाढते. कार्तिक पौर्णिमा म्हणजेच देव दिवाळी हा प्रकाश, आनंद आणि देवांच्या विजयाचा उत्सव आहे.

कार्तिक पौर्णिमा अर्थात देव दिवाळी (Dev Deepawali) हा दिवस अत्यंत शुभ आणि पवित्र मानला जातो. या दिवशी दीपदान (नदीत दिवे सोडणे) आणि भगवान विष्णू-माता लक्ष्मी यांची पूजा करणे विशेष फलदायी ठरते.

मातीचे किंवा पिठाचे दिवे तयार करावेत. तेलाचा वापर करावा, तुपाचा वापर करणे अधिक शुभ मानले जाते. शक्य असल्यास, किमान 11, 21 किंवा 51 दिवे तयार करावेत. हे दिवे पवित्र नदीत (नदीकिनारी शक्य नसल्यास पाण्याच्या प्रवाहात), मंदिरात, घरातील तुळशीजवळ, मुख्य दरवाजावर आणि पिंपळाच्या झाडाजवळ लावावेत. यामुळे माता लक्ष्मी आणि धनाची देवता कुबेर प्रसन्न होतात, अशी श्रद्धा आहे.

दीपदान: नदीत दीपदान करताना दिवे पाण्यात सोडावेत आणि मनातल्या मनात शुभ कामना व्यक्त करावी. दीपदानामुळे देवांचे आशीर्वाद मिळतात आणि घरात सुख, समृद्धी आणि शांती येते.

दानधर्म: या दिवशी गरजूंना अन्न, वस्त्र किंवा धन दान करणे अत्यंत शुभ मानले जाते.

हेही वाचा - Kartik Pornima 2025 : देव दिवाळीला दुर्मीळ योगायोग! 'या' 3 राशींवर होणार माता लक्ष्मीची विशेष कृपा

(Disclaimer : येथे दिलेली माहिती धार्मिक श्रद्धेवर आधारित आहे. याला कोणताही शास्त्रीय पुरावा नाही. जय महाराष्ट्र त्याची हमी देत नाही.)