महाराष्ट्र : नवरात्रोत्सव म्हटलं की सर्वानाच आनंद होतो. विशेष म्हणजे महिला ह्या जोरदार तयारीला लागतात. नवरात्रीचे अनेक प्रकार पडतात. त्यातलाच एक म्हणजे शाकंभरी नवरात्र. यंदा म्हणजे 2025 मध्ये शाकंभरी नवरात्रोत्सव 7 ते 13 जानेवारी दरम्यान साजरा करण्यात येणार आहे. नेमकं नवरात्रोत्सव म्हणजे काय? नवरात्रोत्सवाचे प्रकार किती? शाकंभरी नवरात्रोत्सव म्हणजे काय जाणून घेऊयात:
नवरात्रोत्सव म्हणजे काय?
नवरात्रोत्सव हा हिंदू धर्मातील एक प्रमुख सण आहे, जो देवी दुर्गेच्या पूजेसाठी समर्पित असतो. हा सण ९ दिवसांचा असतो आणि या काळात शक्तीच्या विविध रूपांची उपासना केली जाते. दुर्गा, लक्ष्मी, सरस्वती यांसारख्या देवींची आराधना, उपवास, पूजा आणि पारंपरिक नृत्य या सणाचे मुख्य वैशिष्ट्य आहे. नवरात्र हा शरद ऋतूमध्ये (आश्विन महिन्यात) आणि काही ठिकाणी वसंत ऋतूमध्ये (चैत्र महिन्यात) साजरा होतो.
जय महाराष्ट्र न्यूजच्या थेट संपर्कात राहण्यासाठी व्हॉट्सअप चॅनेल वर क्लिक करा.
नवरात्रोत्सवाचे प्रकार कोणते ?
1. शाकंभरी नवरात्र
प्रतिवर्षी पौष महिन्यात अष्टमी ते पौर्णिमा शाकंभरीचे नवरात्र हा उत्सव साजरा केला जातो. शाकंभरी सिंहावरती विराजमान होऊन आठ हातामध्ये विविध आयुध धारण करते. शाकंभरी ही तशी सर्वसामान्य शेतकऱ्यांची देवी मानली जाते. आपल्या शरीरावर सर्व प्रकारची शाक अर्थात भाज्या पाने , फुले , फळे धारण केलेली देवी असे तिचे वर्णन केले जाते.
2. शारदीय नवरात्र
सर्वाधिक साजरा होणारा नवरात्रोत्सव.
आश्विन महिन्यात साजरा केला जातो.
देवी दुर्गेच्या ९ रूपांची आराधना होते.
3. चैत्र नवरात्र
वसंत ऋतूत साजरा होतो.
चैत्र महिन्यातील या नवरात्रात राम नवमीचा समावेश असतो.
4. गुप्त नवरात्र
साधकांसाठी विशेष महत्त्वाचा.
देवीच्या तांत्रिक उपासनेसाठी ओळखला जातो.
5. आषाढ नवरात्र
फारसा प्रसिद्ध नाही, पण काही भागांमध्ये तो साजरा होतो.
भक्त देवीचा आषाढ महिन्यात पूजन करतात.
6. माघ नवरात्र
माघ महिन्यात साजरा होतो.
देवीच्या कृपेची प्राप्ती करण्यासाठी याला महत्त्व दिले जाते.
शाकंभरी नवरात्रचे वैशिष्ट्य काय?
शाकंभरी नवरात्र हा देवी शाकंभरीच्या पूजेसाठी समर्पित एक विशेष नवरात्रोत्सव आहे. हा सण मुख्यतः उत्तर भारतातील काही भागांमध्ये, विशेषतः राजस्थान, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, आणि हिमालयीन प्रदेशात मोठ्या भक्तिभावाने साजरा केला जातो.
शाकंभरी नवरात्राचे महत्त्व:
देवी शाकंभरीची आराधना:
शाकंभरी देवीला वनस्पती, अन्नधान्य, फळे, आणि जलस्रोतांची देवी मानले जाते.
तिच्या कृपेने दुष्काळ, उपासमार, आणि अन्नाची टंचाई संपुष्टात येते, अशी श्रद्धा आहे.
निसर्गाच्या पूजेसाठी ओळख:
या नवरात्रात शाकंभरी देवीला शाकाहारी अन्न, फळे, भाज्या आणि धान्य अर्पण करण्याची प्रथा आहे.
निसर्गातील संपत्तीची जाणीव आणि त्याचा सन्मान करण्याचा संदेश हा सण देतो.
सण साजरा होण्याचा कालावधी:
शाकंभरी नवरात्र सामान्यतः पौष महिन्याच्या शुक्ल पक्षात साजरा केला जातो.
हा नऊ दिवसांचा उत्सव आहे, जो पौष पूर्णिमेला समाप्त होतो.
पर्यावरण जागृती:
शाकंभरी देवीचे पूजन पर्यावरण संवर्धनाचा संदेश देते.
फळे आणि भाज्यांची पूजा करून निसर्गाच्या महत्वाची जाणीव करून दिली जाते.
शाकंभरी देवीची कथा:
पुराणांनुसार, देवीने दुष्काळात पीडित मानवता वाचवण्यासाठी पृथ्वीवर वनस्पती आणि अन्नधान्य निर्माण केले.
तिच्या या कृपेची आठवण म्हणून शाकंभरी नवरात्र साजरा केला जातो.