Senior ISRO Scientist Dies at 100 : भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाचे प्रमुख वैज्ञानिक डॉ. एकनाथ वसंत चिटणीस (Dr. Eknath Vasant Chinis) यांचे बुधवारी (22 ऑक्टोबर 2025) पुणे येथील त्यांच्या निवासस्थानी हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले. त्यांनी आदल्याच दिवशी म्हणजेच मंगळवारी आपला 100 वा वाढदिवस साजरा केला होता. डॉ. चिटणीस हे इस्रोच्या सुरुवातीच्या निर्मात्यांपैकी एक होते आणि त्यांचे निधन भारतीय वैज्ञानिक समुदायासाठी एक मोठी हानी आहे. त्यांनी आपल्या जीवनाची सुरुवात भारतीय राष्ट्रीय अंतराळ संशोधन समिती (INCOSPAR) मध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावून केली होती, जी पुढे जाऊन आजची जागतिक स्तरावरची संस्था भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) बनली.
थुंबा लॉन्चपॅडची निवड आणि नेतृत्वाची भूमिका
डॉ. चिटणीस यांनी इस्रोच्या जन्मामध्ये मोठे योगदान दिले. केरळमधील थुंबा येथील भारताच्या पहिल्या रॉकेट लॉन्च स्थळाची निवड करण्यात त्यांची मुख्य भूमिका होती. 1960 च्या दशकात भारताचा अंतराळ कार्यक्रम सुरू असताना, डॉ. चिटणीस यांनी रॉकेट प्रक्षेपणासाठी अत्यंत सुरक्षित असलेले समुद्रकिनाऱ्याजवळील हे ठिकाण निवडले, जे आजही भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाचे महत्त्वाचे केंद्र आहे. पुढे त्यांनी 1981 ते 1985 या काळात अहमदाबाद येथील इस्रोच्या स्पेस ॲप्लिकेशन्स सेंटर (SAC) चे दुसरे संचालक म्हणून नेतृत्व केले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली अनेक महत्त्वपूर्ण उपग्रह आणि अंतराळ तंत्रज्ञानाच्या प्रकल्पांवर काम सुरू झाले, जे आजही भारताच्या विकासात मदत करत आहेत.
हेही वाचा - Metro Line 3 Digital Ticket: मुंबईकरांचा मेट्रो प्रवास आता आणखीन सुखाचा, आता नुसतं “Hi” म्हणा... लगेचच तिकीट तयार!
डॉ. साराभाई यांचे विश्वासू सोबती आणि डॉ. कलाम यांचे मार्गदर्शक
डॉ. चिटणीस हे 'भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक' मानले जाणारे डॉ. विक्रम साराभाई यांच्या अखेरच्या हयात असलेल्या सहकाऱ्यांपैकी एक होते. त्यांनी 1960 च्या दशकात डॉ. साराभाईंसोबत मिळून भारताला अंतराळ क्षेत्रात मजबूत केले. डॉ. साराभाईंच्या निधनानंतरही त्यांनी त्यांची स्वप्ने पुढे नेली. विशेष म्हणजे, त्यांनी डॉ. एपीजे अब्दुल कलाम यांसारख्या युवा वैज्ञानिकाला सुरुवातीच्या काळात सल्ला देऊन प्रेरित केले. डॉ. कलाम पुढे भारताचे राष्ट्रपती झाले आणि त्यांना 'मिसाइल मॅन' म्हणून ओळख मिळाली. डॉ. चिटणीस यांनीच पहिल्यांदा गावांमध्ये टीव्ही प्रसारण प्रोजेक्ट वाढवण्याचे काम केले होते.
पद्मभूषण पुरस्कार आणि वारसा
डॉ. चिटणीस यांना त्यांच्या वैज्ञानिक कार्यासाठी भारताचा तिसरा सर्वोच्च नागरिक पुरस्कार 'पद्मभूषण' देऊन सन्मानित करण्यात आले होते. ते नेहमी सादगीने जगले आणि तरुण वैज्ञानिकांना प्रोत्साहन देत राहिले. त्यांचे पुत्र डॉ. चेतन चिटणीस हे देखील मलेरिया संशोधनात काम करणारे वैज्ञानिक आहेत. डॉ. चिटणीस यांचे जीवन म्हणजे भारताच्या अंतराळ सफरीची कहाणी आहे. त्यांनी हे सिद्ध केले की, कठोर परिश्रम आणि समर्पण यांच्या बळावर मोठे स्वप्न पूर्ण केले जाऊ शकते. त्यांच्या आठवणी इस्रोच्या इतिहासात नेहमीच जिवंत राहतील.
हेही वाचा - Navi Mumbai International Airport Issue: नवी मुंबई विमानतळ; दि. बा. पाटील नावावरून पुन्हा आंदोलनाची चिन्हे