मुंबई : दिवाळीच्या काळात मुंबईत मोठ्या प्रमाणात ध्वनी आणि वायू प्रदूषण होण्याची शक्यता असताना, मुंबई महानगरपालिका हवेच्या गुणवत्ता निर्देशांकात (AQI) वाढ होऊ नये, यासाठी पुरेशा उपाययोजना करत नसल्याचे दिसून येत आहे. दिवाळीत फटाके फोडल्यामुळे नागरिकांचे आरोग्य धोक्यात येते. ऑगस्ट ते डिसेंबरदरम्यान, शहरात ध्वनी प्रदूषणात वाढ दिसून येते. तथापि, दिवाळीसारखे विशिष्ट सण उच्च AQI पातळीसह येतात. ज्यामुळे दमासारखे श्वसनाचे आजार आणि डोळ्यांना जळजळ, थकवा, डोकेदुखी, पाय दुखणे, सांधेदुखी आणि पोटाचे आजार यांसारख्या इतर आरोग्य समस्या तसेच केस गळणे आणि त्वचेचे आजार यासारख्या इतर लक्षणे उद्भवतात.
IQAir या पोर्टलनुसार, खराब हवेच्या गुणवत्तेच्या बाबतीत मुंबई जगातील शहरांमध्ये सहाव्या क्रमांकावर आहे. कोलकाता आणि नवी दिल्ली अनुक्रमे पहिल्या आणि दुसऱ्या क्रमांकावर आहेत. मंगळवारी, मुंबईचा AQI १३१ होता. जो नारंगी गटात होता. हा संवेदनशील गटांसाठी अस्वास्थ्यकर हवेची गुणवत्ता दर्शवितो.
हेही वाचा : Jaisalmer Bus Fire : शॉर्ट सर्किट, इंजिनमध्ये बिघाड, फटाक्यांचं सामान; आगीचं नेमकं कारण काय?, तपास वेगानं सुरू
यासंबंधी सामाजिक संस्था SAFAR चे संस्थापक - संचालक गुफ्रान बेग म्हणाले की, “दिवाळीदरम्यान, हवा प्रदूषण सामान्यपेक्षा जास्त असण्याची अपेक्षा आपण करू शकतो. जर पुरेसे उपाय केले नाहीत तर समस्या आणखी वाढते.” मुंबईकरांनी उत्सवाच्या काळात हवा गुणवत्ता आणि ध्वनी प्रदूषण वाढण्याच्या समस्येवर उपाययोजना करण्यासाठी अधिकाऱ्यांकडून पुरेसा हस्तक्षेप होत नसल्याकडे लक्ष वेधले आहे. दिवाळीदरम्यान हवेची गुणवत्ता आणि ध्वनी प्रदूषणाचे नकाशे तयार करण्यासाठी अनेक गैर-सरकारी संस्थांनी स्वतंत्रपणे अभ्यास केले आहेत. जेव्हा हस्तक्षेप उपलब्ध असतो, तेव्हा तो समस्येचे निराकरण करण्यासाठी कृती आणि अंमलबजावणी करण्याऐवजी देखरेखीपुरता मर्यादित असतो.
सार्वजनिक ठिकाणी ध्वनी आणि वायू प्रदूषण कमी करण्यासाठी वकिली करणाऱ्या आवाज फाऊंडेशन संस्थेच्या सुमैरा अब्दुलअली म्हणाल्या की, “दिवाळीदरम्यान वायू प्रदूषण कमी करण्यासाठी महापालिका काहीही विशिष्ट करत नाही.” आवाज फाऊंडेशन २००८ पासून शहरातील संपूर्ण AQI पातळीचे स्वतंत्रपणे निरीक्षण करत आहे. परंतु यापैकी बरेच काही धोरणात्मक हस्तक्षेपांमध्ये रूपांतरित झाले नाही.
दिवाळीदरम्यान ध्वनी प्रदूषणाचे निरीक्षण करण्यासाठी आवश्यक असलेली उपकरणे आवाज फाऊंडेशनकडे नसल्याने, दरवर्षी सणांच्या काळात फटाक्यांमुळे मुंबईत होणाऱ्या ध्वनी प्रदूषणाच्या पातळीत वाढ होण्याचे निरीक्षण करण्यासाठी महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (MPCB) सोबत करार केला जातो.
अब्दुलअली म्हणाल्या की, “फटाक्यांमधील धूर उघड्या डोळ्यांना हानिकारक रासायनिक प्रदूषक म्हणून दिसतो. गेल्या दशकात, आम्ही विशिष्ट फटाक्यांमध्ये असलेल्या रसायनांचे प्रमाण निश्चित करण्यासाठी अभ्यास केले आहेत.” यामध्ये पोटॅशियम नायट्रेट सारख्या प्रदूषकांचा समावेश आहे, जो त्रासदायक आहे. बेरियम ऑक्साईड, एक औद्योगिक प्रदूषक; आणि सिलिकॉन डायऑक्साइड, कॅल्शियम ऑक्साईड, फेरिक ऑक्साईड आणि स्टॅनिक ऑक्साईड, हे सर्व श्वसनाच्या आजारांशी संबंधित आहेत. जसे की श्वास लागणे, खोकला, डोळ्यांची आणि त्वचेची जळजळ, जळजळ, शिंका येणे, त्वचेवर पुरळ येणे, अंगावर उठणाऱ्या पित्ताच्या गाठी आणि पोटात बिघाड यांचा समावेश होतो.