नवी दिल्ली: भारतीय नौदल आपल्या विमानवाहू दलामध्ये अत्याधुनिक ड्रोन तंत्रज्ञानाचा समावेश करण्याच्या दिशेने जलद गतीने काम करत आहे. बेंगळुरूतील न्यूस्पेस रिसर्च अँड टेक्नॉलॉजीज या कंपनीने विकसित केलेला ‘अभिमन्यु’ ड्रोन या नव्या उपक्रमाचे नेतृत्व करत आहे. हा ड्रोन नेव्हल कोलॅबोरेटिव्ह कॉम्बॅट एअर व्हेईकल कार्यक्रमाचा महत्त्वाचा भाग आहे. त्याचा उद्देश असा आहे की भविष्यात हे ड्रोन करिअर-बेस्ड फाइटर विमानांसोबत "लॉयल विंगमन" म्हणून उडतील आणि नौदलाच्या लढाऊ क्षमतेला नवी धार देतील.
अभिमन्यु हा जेट इंजिनवर चालणारा, अत्यंत हलका आणि कमी रडार प्रतिबिंब निर्माण करणारा (लो रडार क्रॉस सेक्शन) ड्रोन आहे. त्याची रचना अत्यंत आधुनिक आहे. स्वेप्ट विंग्ज, हॉरिझॉन्टल स्टेबलायझर्स, सिंगल वर्टिकल टेल आणि मागील बाजूस दुहेरी एअर इंटेक्स अशी आहे. या डिझाइनमुळे रडारवर त्याचा मागोवा घेणे कठीण ठरते. त्यामुळे शत्रूच्या संरक्षण प्रणालींना त्याचा शोध घेणे जवळपास अशक्य होते. हा पूर्णपणे अदृश्य (स्टेल्थ) नसला तरी त्याचे डिझाइन रडार सिग्नल कमी ठेवून खर्च आणि कार्यक्षमतेत योग्य संतुलन राखते.
हेही वाचा: America Plane Crash: अमेरिकेत लुईसविले विमानतळाजवळ UPS चे कार्गो विमान कोसळले; तीन जणांचा मृत्यू, अकरा जखमी
या ड्रोनमध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर (AI) आधारित अत्याधुनिक प्रणाली बसवण्यात आल्या आहेत, ज्यामुळे तो ऑटोनॉमस मोडमध्ये म्हणजेच स्वतःच्या नियंत्रणावर उड्डाण करू शकतो. यात एअर-टू-एअर हल्ला करण्याची क्षमता आहे, म्हणजेच तो शत्रूच्या विमानांवर हल्ला करण्यास सक्षम आहे. हा ड्रोन मानव-पायलटसोबत मॅन्ड-अनमॅन्ड टीमिंग (MUM-T) स्वरूपात काम करू शकतो. त्यामुळे तो मिग-29K आणि येणाऱ्या राफेल-M सारख्या भारतीय नौदलाच्या लढाऊ विमानांसोबत उड्डाण करताना अधिक दूरवर शत्रूचा शोध घेऊ शकतो आणि पायलट्सना रिअल-टाइम माहिती पुरवू शकतो.
अभिमन्यु केवळ गुप्तचर आणि निगराणीपुरता मर्यादित राहणार नाही. भविष्यात याचे विशेष प्रकार सर्व्हिलन्स, इलेक्ट्रॉनिक वॉरफेअर, स्ट्राइक मिशन आणि स्वार्मिंग ऑपरेशन्ससाठी तयार केले जातील. नौदलाचे उद्दिष्ट हे आहे की अशा ड्रोनचा एक संपूर्ण ताफा उभा करून, जोखीमपूर्ण मोहिमांमध्ये मानवी पायलट्सचा धोका कमी करावा आणि ऑपरेशन्स अधिक प्रभावी करावेत. हे ड्रोन इंडो-पॅसिफिक क्षेत्रातील वाढत्या सुरक्षा आव्हानांना उत्तर देण्यासाठी उपयुक्त ठरतील.
या प्रकल्पाला रक्षण मंत्रालयाच्या इनोवेशन्स फॉर डिफेन्स एक्सीलन्स (iDEX) योजनेतून आंशिक निधी मिळत आहे, तर उर्वरित निधी न्यूस्पेस रिसर्च अँड टेक्नॉलॉजीज कडून पुरवला जातो. सध्या सुमारे 2.85 दशलक्ष डॉलर इतकी प्रारंभिक फंडिंग मंजूर झाली आहे. प्रकल्पाचा पहिला उड्डाण टप्पा 2026 पर्यंत पूर्ण होण्याची अपेक्षा आहे. तांत्रिक गुंतागुंत आणि निधी व्यवस्थापनासारख्या काही अडचणी असूनही, अभिमन्यु भारतीय नौदलासाठी एक मोठी क्रांती ठरू शकतो. तो केवळ नौदलाच्या आघाडीच्या क्षमतांना नवी दिशा देणार नाही, तर भारताला स्वदेशी स्टेल्थ ड्रोन टेक्नॉलॉजी क्षेत्रात जागतिक स्तरावर सक्षम बनवेल.
हेही वाचा: Maharashtra Elections: आचारसंहिता लागू होण्याआधीच शासनाचा मोठा निर्णय! महत्त्वाच्या बदलावर शिक्कामोर्तब; बाळासाहेबांची 'ती' इच्छा अखेर पूर्ण