नवी दिल्ली: रिझर्व्ह बँकेच्या 2024-25 च्या वार्षिक अहवालात देशाच्या आर्थिक परिस्थिती आणि नोटांच्या चलनाबद्दल अनेक महत्त्वाची माहिती समोर आली आहे. अहवालानुसार, 500 रुपयांची नोट अजूनही देशातील सर्वाधिक चलनात येणारी नोट आहे. अहवालात असे म्हटले आहे की 2024-25 या आर्थिक वर्षात नोटांच्या छपाईवरील खर्च लक्षणीयरीत्या वाढला आहे. गेल्या वर्षी हा खर्च 5101.4 कोटी रुपये होता, जो आता 6372.8 कोटी रुपये झाला आहे, म्हणजेच सुमारे 25% वाढ झाली आहे. याचे कारण कागद, शाई आणि सुरक्षा वैशिष्ट्यांच्या वाढत्या किमती असू शकतात.
ई-रुप्याच्या मूल्यात 334% वाढ -
डिजिटल चलन म्हणजेच ई-रुप्याबाबत या अहवालात एक मनोरंजक आकडेवारी देखील समोर आली आहे. 2024-25 या आर्थिक वर्षात, चलनात असलेल्या ई-रुप्याच्या मूल्यात 334% वाढ झाली आहे. यावरून हे स्पष्ट होते की भारतात डिजिटल पेमेंट आणि डिजिटल चलन स्वीकारण्याची गती वाढत आहे. दुसरीकडे, जर आपण नाण्यांबद्दल बोललो तर, त्यांचे चलनातील मूल्य 9.6% आणि प्रमाण 3.6% ने वाढले आहे. सध्या चलनात असलेल्या नाण्यांमध्ये 50 पैसे, 1, 2, 5, 10 आणि 20 रुपये आहेत.
हेही वाचा - 1 जूनपासून EPFO, LPG, CNG, क्रेडिट कार्डशी संबंधित नियमांमध्ये होणार बदल; 'असा' होणार तुमच्या बजेटवर परिणाम
10, 20, 50, 100 आणि 2000 रुपयांच्या बनावट नोटांमध्ये घट -
तथापि, बनावट नोटांबाबत अहवालात असे म्हटले आहे की बँकिंग व्यवस्थेत पकडलेल्या एकूण बनावट नोटांपैकी 4.7% नोटा आरबीआयने पकडल्या होत्या. 10, 20, 50, 100 आणि 2000 रुपयांच्या बनावट नोटांमध्ये घट झाली आहे, तर 200 आणि 500 रुपयांच्या बनावट नोटांमध्ये अनुक्रमे 13.9% आणि 37.3% वाढ झाली आहे, जी गंभीर चिंतेची बाब आहे.
हेही वाचा - 'परदेशांतील कर्जदारांना रुपयांत कर्ज देण्याची बँकांना मुभा मिळावी'; रिझर्व्ह बँकेचा केंद्रासमोर प्रस्ताव
दरम्यान, RBI च्या या अहवालातून असे दिसून येते की भारतात अजूनही रोख रक्कम मोठ्या प्रमाणात वापरली जात आहे. 500 रुपयांची नोट सर्वात लोकप्रिय आहे, परंतु डिजिटल रुपये आणि नाण्यांचा वापर देखील वेगाने वाढत आहे. बनावट नोटांवर लक्ष ठेवणे आणि नोटा छपाईचा खर्च यासारख्या मुद्द्यांवर आता अधिक लक्ष देण्याची गरज आहे.